Fertőd is een stadje in het noordwesten van Hongarije in de provincie Győr-Moson-Sopron. Het ligt 20 km oostelijk van Sopron en heeft zo’n 3.500 inwoners. Dit gehuchtje dankt haar bekendheid aan het Paleis Fertőd-Esterházy.
Paleis Fertőd-Esterházy
Paleis Fertőd-Esterházy is een voormalige verblijf van de vorsten Esterházy. Het dorpje Fertőd heette vroeger Esterháza. De communisten hebben het omgedoopt. De nieuwe naam is te herleiden tot het Fertő-meer (Fertő tó).
Het paleis staat vlakbij de grensovergang tussen Burgenland en de meest westelijke stad van Hongarije, Sopron. Met een bezoek aan dit oogverblindende paleis komt u te weten hoe het leven eruitzag van een van de machtigste families van Hongarije. De Esterházy’s hoorden tot de Eerste Wereldoorlog ook bij de rijkste families van Europa.
Schathemelrijk
Paleis Fertőd-Esterházy was niet de primaire zetel van de familie Esterházy. Dat was slot Esterházy, zo’n 40 km verderop in Eisenstadt, net over de grens. De familie Esterházy bezat in Oostenrijk en Hongarije samen meer dan 100 kastelen of paleizen en 560.000 hectare grond. Dat is 5600 km², oftewel zo’n 13% van Nederland.
Het paleis Fertőd-Esterházy is in de tweede helft van de 18e eeuw gebouwd. Miklós Esterházy was op dat moment een van de machtigste mannen binnen de Habsburgse monarchie. Hij mocht graag pronken, had aan geld geen gebrek en dat mocht iedereen weten. Zijn stelregel was: “Wat de keizer kan, dat kan ik ook!”.
Paleis Fertőd-Esterházy is een barok en rococo paleis met een prachtige smeedijzeren poort in rococostijl. Veel kamers zijn bekleed met echt goud. Het wordt ook wel het “Hongaarse Versailles” genoemd. Goethe vermeldde het zelfs in zijn “Dichtung und Wahrheit”.
Paleis Fertőd-Esterházy is het grootste paleis van Hongarije na dat van koning Mátyás in Boedapest
De bouw van Paleis Fertőd-Esterházy
De eerste contouren verschenen in 1720 als jachtslot. Uiteindelijk kostte de bouw 13 miljoen Oostenrijks – Hongaarse guldens, zelfs voor een van de rijkste families in de regio een extravagante uitgave.
Vanaf de binnenhof leiden twee trappen in een boog naar de ingang van het paleis met 126 vertrekken. U mag alleen met een gids naar binnen. U kunt kiezen uit een Engelse, Duitse, of Hongaarse tour met Nederlandstalig leesmateriaal.
Joseph Haydn
De enorme muziekzaal is het meest opvallende vertrek. Joseph Haydn is 30 jaar kapelmeester geweest op Paleis Fertőd-Esterházy en gaf hier concerten. In de zomer is er een Internationaal Haydnfestival. Haydn woonde meer dan 30 jaar in het paleis en veel van zijn stukken beleefden hun vuurdoop in de concertzaal.
Naast de muziekzaal is de pronkzaal. De deuren tussen beide zalen kunnen open. In de vergrote ruimte zijn nog regelmatig muziekuitvoeringen. Haydn gaf vaak meer dan 100 optredens per jaar en voerde ook werk van andere componisten uit.
Omdat paleis Fertőd-Esterházy zo afgelegen lag, was er veel eenzaamheid en verveling onder de muzikanten. Dit lezen we terug in brieven van Haydn. We horen het terug in de beroemde Farewell Symphony.
Joseph Haydn kijkt uit over het paleis
Andere zalen
In de andere zalen ziet u porseleinen vazen en wandschilderingen in Chinese stijl (een modegril van eind 18e eeuw). Op de plafonds zijn fresco’s geschilderd. In de Chinese salon ziet u wandpanelen op zwartgelakt hout en overal staan witte tegelkachels.
De Sala Terrena heeft vloerverwarming. De zuilen daar zijn fraai bewerkt. In het plafond ziet u het monogram van Miklós Esterházy in bloemrijke fresco’s. Het fresco Glorie van Apollo is een moetje. Deze eyecatcher siert het plafond van de Banketzaal.
De bibliotheek van paleis Fertőd-Esterházy bevat bijna 22.000 boeken en is gezegend met de letter ‘E’. Dit staat uiteraard voor de familienaam. Dat aantal haalt het natuurlijk niet bij de bieb van Pannonhalma (400.000), of die van Festetics (100.000).
Bekijk ook het kluizenaarsverblijf, de tempels voor Diana en Venus, een Chinees danshuis en een poppentheater.
De tuin van paleis Fertőd-Esterházy
Rond het paleis ligt een park met rond gesnoeide cipressen. Het park meet 250 hectare en is in Franse stijl aangelegd. Let ook op de standbeelden op de binnenplaats. Er zijn beelden van cherubijnen en bebaarde mannen die tegen dieren vechten.
De achterkant van het paleis is ook monumentaal
De geschiedenis van paleis Fertőd-Esterházy
Miklós Esterházy begon zijn paleis te plannen nadat hij regerend prins werd in 1762. Dat was na de dood van zijn broer Paul Anton. Voor die tijd vertoefde hij vaak in het Süttör jachthuis, dat al in 1920 op dezelfde plek gebouwd is. Dit jachtslot vormt de kern van paleis Fertőd-Esterházy.
Paleis Fertőd-Esterházy wordt vaak vergeleken met Versailles, dat de prins in 1764 heeft bezocht. Het is waarschijnlijk dat een meer directe invloed is te vinden in het Schönbrunn paleis in Wenen.
“Eszterháza”, zoals het werd genoemd, werd vanaf 1766 bewoond. De bouw ging nog vele jaren door. De opera was in 1768 klaar (Joseph Haydns opera “Lo Speziale” was de eerste voorstelling). Het marionettentheater pas vijf jaar later (1773). De fontein voor het paleis pas in 1784. De prins beschouwde zijn project op dat moment als voltooid.
Toen keizerin Maria-Theresia voor de eerste keer in Fertőd was, liet ze van nijd en afgunst de volière opblazen. Nikolaus Esterházy overleed in 1790. Noch zijn zoon Anton, die de Esterházy landgoederen erfde, noch latere opvolgers wilde in het geïsoleerd liggende paleis wonen.
De toekomst van paleis Fertőd-Esterházy
Begin jaren ’90 van de vorige eeuw hebben de Esterházy’s, een van de rijkste families die Europa ooit heeft gekend, geprobeerd een deel van de in 1948 onteigende bezittingen terug te krijgen.
De onteigeningen brachten het geslacht niet aan de bedelstaf. Hun vermogen werd in de jaren ’90 geschat op 2 – 4 miljard gulden. De toenmalige vorst Anton Esterházy vond dat een teruggave van 15 – 20 procent van het Hongaarse bezit, waaronder het grootste zomerpaleis van Centraal-Europa, terecht zou zijn.
De afbraak van het familievermogen begon in 1918. Toen viel de Dubbelmonarchie Oostenrijk – Hongarije uit elkaar. De definitieve slag volgde bij het “socialiseren” in 1948. De communisten hebben alle grond en gebouwen in beslag genomen. Dit trof het grootste deel van de bezittingen van de familie.
In het Szépmüvészeti Muzeum in Boedapest (het museum der Schone Kunsten) kunt u naar de Esterházy collectie. Die bestaat onder meer uit 263 Nederlandse meesters. Wat grootte en kwaliteit betreft kan de Esterházy collectie wedijveren met de Nederlandse en Vlaamse kunst in het Louvre en de National Gallery.
Immens, dit paleis